MISTERIJA BLOKA 27

UPRAVO SE ENITUJE SERIJA BLOK 27 - HOROR. MENI MALO CUDNA. IPAK DA NIJE BILO SERIJE IAKO SAM RODJENA BEOGRADJANKA NISAM ZNALA KAKVA JE TO MISTERIJA SA NUMERISANJEM BLOKOVA NA NOVOM BEOGRADU. PRICA JE VRLO ZANIMLJIVA.

Geometrija, integralni račun i viša matematika padaju ničice, i nevoljno priznaju poraz pred pitanjem kako su blokovi na Novom Beogradu numerisani. Gde leži veza između Bloka 50 i onog označenog cifrom 6, i zašto su jedan pored drugog? Otkud 44 i 45 naspram 70 i 71, gde je nestao Blok 27 i ko ih je uopšte nazvao blokovima?

Fakta iz bloka

- Jednocifreni blokovi su najstariji.

- Brojevi blokova su sve veći kako se kreće ka Zemunu.

- Na Tošin bunar izbija Blok 4.

- Paviljoni su 7 i 8, Retenzija Blok 9.

- Od Starog merkatora ka Ušću počinju dvocifreni brojevi: 11, 12, pa 10, zatim 13, 14, 15, 16.

- Staro sajmište su Blokovi 17 i 18, Sava centar je u Bloku 19, a preko puta su: 21, 22, 23... redom do 32 (nedostaje blok 27).

- Blok 31 je tačno preko puta Opštine, a zatim se ka Tošinom bunaru uz jednocifrene dalje, bez nekog jasnog reda, ređaju: 33, 34 i 37, 38. Preko pruge su Blokovi 41, 42, 43...

- Na Bežanijskoj kosi su 57 i 57A, a nekadašnja Svinjska plaža isparcelisana je redom: 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68. Međutim, tu „uskače” i 58, a onda kreću: 70A, 70, pa najednom 44 i 45, a zatim 71 i 72

Pravu istinu i logiku koja stoji iza naziva novobeogradskih blokova nije mogao da rasvetli u potpunosti ni Jovan Mišković, koautor Regulacionog plana Novog Beograda s početka šezdesetih., koji je blokove i krstio.

Kako je svojevremeno naveo, "radilo se tako da se urbanisti i ljudi na terenu bolje razumeju". Brojevi su se često dodavali i preskakali, kako je ispričao, jer se teritorija Novog Beograda naknadno širilia. Mišković je sa svojim kolegom Milutinom Glavičkim tušem pisao brojeve na kopiji plana. Urbanisti nisu imali pravo da daju imena ulicama i blokovima, pa su se služili brojevima koji su se zadržali i danas.

BRUTALIZAM

Blokovi su zgradjeni u stilu brutalizma. Zgrade koje danas uglavnom doživljavamo neobičnim u svoje vreme su bile revolucija arhitekture u Beogradu. Većina njih je nastala u pravcu koji se nazivao „brutalizam“, po francuskom izrazu „beton brut“ koji označava „grub“ beton. Zanimljivo je da zgrade u ovom stilu širom sveta liče jedna na drugu, čak u različitim gradovima postoje identične zgrade-bliznakinje. Ovaj stil karakterišu čist beton, hladnoća u oblikovanju i sivilo. Tako je izgrađen veliki broj prevashodno stambenih blokova na Novom Beogradu. Shvatanje betona kao „iskrenog“ materijala stajalo je nasuprot buržoaskim težnjama u modernizmu. Nakon Drugog svetskog rata mnogi su ostali bez krova nad glavom. Velika razaranja su donela novu i jaču želju za životom i budućnošću, što se odrazilo i na gradnju – arhitekte su se okretale drugačijim materijalima i formama.

Velika Britanija se u posleratnim godinama suočila s ozbiljnom krizom, a jedan od većih problema bio je nedostatak prostora za stanovanje. Situacija je tražila hitno rešenje, te se počelo s gradnjom masivnih zgrada u kojima je bilo prostora za veliki broj stanara. Usput je pravljeno mnogo grešaka, ali su novi objekti bili daleko bolji od stanova u kojima se pre toga živelo.

Građani ipak nisu bili oduševljeni novim stilom. Bilo je zamišljeno da betonske zgrade predstavljaju trijumf pobednika u Drugom svetskom ratu, te volju za životom, ali mnoge nisu odmakle dalje od simbola periferije i prosečnosti, posebno nakon što su počele da se raspadaju. Neke su tako prepuštene na milost i nemilost zubu vremena, budući da niko nije želeo da ih održava, a rušenje koštaBrutalizam je danas ponovo popularan, najviše zahvaljujući društvenim mrežama. Monumentalne zgrade od grubog betona su zahvalne za fotografisanje, pa je mnogo Instagram profila i Facebook stranica koje okupljaju one koji dele ljubav prema ovom arhitektonskom stilu.

Novo shvatanje betona je donekle zaslužno za povratak brutalizma. Šezdesetih godina prošlog veka ovaj materijal je simbolizovao utopiju i napredak, ali su građani ubrzo počeli da ga dovode u vezu sa socijalnim problemima u prigradskim naseljima. „Loš imidž betona se sada menja”, tvrdi Oliver Elser. Nije građevinski materijal kriv za urbanističke i političke greške, već ljudi, koji su u brzini grešili.

---

Brutalizam nije zaobišao ni Srbiju. U Beogradu je cvetao tek sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka, te je u tom periodu podignut veliki broj građevina u ovom stilu. Mnoge od njih i danas dominiraju svojim okruženjem.

Prvi  objekat koji je doveden u vezu sa estetikom brutalizma jeste Vojnogeografski institut (1950-1954) u Beogradu arhitekte Milorada Macure. Eksperti smatraju da  je zgrada „značajan rani primer brutalizma u srpskoj arhitekturi” i ističu da je „izvedena od armiranog betona skeletne konstrukcije, koji je neskriven kao fasadni materijal”, što je jedna od osnovnih odlika stila.

Drugi pak tvrde da je ova zgrada poslednji odjek modernističkog manira, budući da završna obrada uključuje i veštački kamen, čime se krše osnovna načela brutalizma.Prvi jasni nagoveštaji brutalističke estetike javljaju se kod zgrade Opštine Novi Beograd. Projektovale su je arhitekte Stojan Maksimović i Branislav Jovin u periodu između 1962. i 1964. godine. Smatra se da su prilikom planiranja zgrade bili inspirisani brazilskom i japanskom arhitekturom, budući da su tokom šezdesetih godina bile posebno aktuelne kod arhitekata u Srbiji.

Urbanistički zavod Beograd

Smatra se da je ova zgrada najznačajnije ostvarenje arhitekte Branislava Jovina, te jedan od istaknutijih primera brutalizma u Srbiji. Tokom projektovanja je dominirala želja za funkcionalnošću, te za primenom materijala u prirodnom obliku.

Jovin je kasnije tvrdio da je za brutalizam čuo tek 2000. godine, što znači da je instinktivno postao deo jednog pravca, verovatno zbog toga što se ugledao na kolege koje su dobro znale kako se koristi „grubi beton“.

Geneks kula, poznata i kao Zapadna kapija Beograda, zgrada je od 35 spratova. Nalazi se na Novom Beogradu – u Bloku 33, a mnogi je smatraju ikonom brutalističke arhitekture.

Soliter je 1977. godine projektovao arhitekta Mihajlo Mitrović, a čine ga dve betonske kule povezane mostovnom strukturom koja se nalazi na 26. spratu. Zgrada je visoka 135 metara i trenutno je druga po visini u Beogradu – od nje je viši PC Ušće, koji ide 141 metar u visinNa 35. spratu se nalazi restoran sa kojeg se prostire pogled na Novi Beograd i ostatak grada, a meri 250 kvadratnih metara, te ima prostora za 45 mesta za sedenje. Renoviran je 1988, a ne radi od 1999. godine.

Kuća cveća je deo Muzeja istorije Jugoslavije, a i danas jedna od omiljenih turističkih atrakcija u Beogradu. Objekat je projektovao arhitekta Stjepan Kralj, a sagrađen je 1975. godine, kao zimska bašta za potrebe tadašnjeg predsednika Jugoslavije Josipa Broza Tita. Još tada je nazivan "Cvećara".

Zauzima površinu od 902 metra kvadratna, a pored centralnog dela u kojem se nalazila fontana, okolo su bile prostorije za rad i odmor – radna i spavaća soba, salon, gostinjska soba, biblioteka.

Nalazi se na Novom Beogradu, između Bulevara Mihaila Pupina i Bulevara Nikole Tesle. Izgradnja ovog zdanja, koje je među prvim objektima u ovom delu grada, počela je oko 1947/1948. godine.

Na nasutom i peskovitom prostoru gradile su je omladinske radne brigade iz čitave nekadašnje Jugoslavije. U početku je služila kao sedište vlade socijalističke Jugoslavije, zbog čega je i danas često nazivaju Zgrada SIV-a (Saveznog izvršnog veća).

Zgrada Muzeja savremene umetnosti predstavlja jedno od najznačajnijih ostvarenja posleratnog jugoslovenskog graditeljstva i najznačajniji primer muzejskih objekata na prostoru nekadašnje Jugoslavije. Projektovali su je Ivan Antić i Ivanka Raspopović 1965. godine.

Svrstava se i među zanimljive primere muzejske arhitekture u svetu. Proglašena je za kulturno dobro 1987. godine i podleže odgovarajućoj zaštiti Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

Kada su sportski objekti u pitanju, značajno brutalističko ostvarenje je sportsko-rekreativni centar „25. maj” u Beogradu.

Projektovao ga je Ivan Antić u periodu od 1971. do 1973. godine, a želja mu je bila da „kompozicijom kompleksa asocira na rogljaste forme Kalemegdanske tvrđave ili jedrilice na vodi“.

Izgradnja blokova 22 i 23 počela je krajem šezdesetih godina prošlog veka, a projektovali su ih arhitekti Božidar Janković, Branislav Karadžić i Aleksandar Stepanović. Oba bloka se po svojim karakteristikama dovode u vezu sa idejama brutalizma – zbog primene grubog betona u formiranju fasadnih površina, ali i zbog jasnog isticanja strukture objekata.Najduža zgrada u Beogradu nalazi se u bloku 21, u opštini Novi Beograd. Ide skoro hiljadu metara u dužinu. Izgradnja je, zajedno sa projektovanjem,  potrajala od 1960. do 1966. godine.

I danas se gradi, posebno u Beogradu. Niču novi kompleksi – između trošnih udžerica rastu moderne zgrade, koje nisu deo nekog novog pravca u arhitekturi. Gradnja se od umetnosti udaljila onog trenutka kada su investitori postali važniji od arhitekata, pa je sve više građana koji žale za starom arhitekturom.

Tihi, betonski džinovi dremaju na obodima grada. Sirovi beton se dobro uklapa i u sadašnjost, budući da je sve više onih koji se među grubim zidovima osećaju kao kod kuće. Turisti im prilaze kao hodočasnici, stidljivo ka njima usmeravaju kamere svojih telefona, kako bi sa sobom poneli dokaze da je čovek jednom gradio.

Mnogo je onih koji plodove brutalizma i danas doživljavaju kao anti-ljudske – zbog veličine građevina, sivila, te rasporeda prostorija, i tvrde da betonski zidovi s ožiljcima koji su nastajali tokom gradnje čine da se osećaju kao ne-ljudi.

U drugima, pak,  ove betonske kule evociraju osećaj moći, budući da ih podsećaju na futurističke tvrđave koje u sebi spajaju najbolje iz istorije čovečanstva.

MNOGO ME REC BRUTALIZAM PODSECA NA NESTO BRUTALNO STO I ZNACI - GRUBI BETON.  MENI JE UOPSTE NEZAMISLI ZIVOT U BLOKOVIMA. DOBRO MOJA GENERACIJA JE ZIVELA KAKO IH NAZIVAJU U  UDZERICAMA - I JOS ZIVIM, MEDJUTIM I MOJ KRAJ SU ZAHVATILI BRUTALNO BLOKOVI I SADA JE NEMOGUCE IZACI U BASTU ILI SPAVATI NOCU. SHVATAM DA SU U PITANJU REALNE POTREBE DA SE SMESTI  MNOGO LJUDI NA MALO MESTA,ALI PO MENI JE TO BRUTALNO,

ZATO JE I NASTALA URBANA LEGENDA O NOVOM BEOGRADU - DA  DOSLJAK TRAZECI NEKI BLOK OSTANE TU I NASELI SE JER JE IZ NOVOBEOGRADSKOF LAVIRINRA NEMOGUCE IZACI. 

U BLOKOVIMA NESTAJE MNOGO TOGA, PA I CEO BLOK - NEMOJTE SE CUDITI, TAKAV JE ZIVOT U BLOKOVIMA. POTPUNO DRUGACIJI I MISTERIOZAN.

.