RESETOVANJE CIVILIZACIJE

SVAKA CIVILIZACIJA SE 'RESETUJE"! KROZ ISTORIJU NESTALO JE OKO 30-TAK SUPER MOCNIH CIVILIZACIJA. UZROCI SU UGLAVNOM MISTERIOZNI, MEDJUTIM NAMECU SE NEKA PRAVILA KOJA SU 'ODGOVORNA' ZA TO! DAKLE, TACAN OBRAZAC KAKO NEKA CIVILIZACIJA NESTANE NE POSTOJI, ALI JE PRIMECENO DA SU NESTALE UGLAVNOM ONE NAJMOCNIJE!!!!
Mnogo puta je istorija zabeležila sile koje su bile toliko nekontrolisano moćne da su se na kraju raspale.

Pre 3000-5000 godina istorija je dala primer kako je čak i napredna i sofisticirana civilizacija podložna raspadu, što se u ovom slučaju može smatrati i nekom vrstom istorijskog rekorda.

Iako je način života u prošlosti bio mnogo drugačiji nego danas, ispostavlja se da je ipak klica samodestrukcije u čovečanstvu sveprisutna i time se postavlja pitanje o održivosti vrste.

Pre oko 10 hiljada godina napredne civilizacije Inki, Maja i Egipćana su postojale a zatim misteriozno nestale, bez traga. Osvrt na drevne Maje je bitan. Maje su predstavljale jednu od najnaprednijih i najsofisticiranijih drevnih civilizacija koje su ikad postojale na planeti.

Civilizacija Maja je cvetala u džunglama današnjeg Meksika i Gvatemale, a njihov pisani sistem je bio razvijen mnogo pre Kolumbovog otkrića Amerike.

Zapravo, drevne Maje su bile toliko ispred drugih društava, pa i evropskih, da su primenjivali upotrebu gume za različite proizvode, tri hiljade godina pre nego što je iko drugi na svetu znao šta je guma uopšte.

Maje su stvorile fascinantne spomenike, piramide, drevne gradove, neuobičajenu tehniku pisanja i zatim su, kao i mnoge druge civilizacije, nestale pod misterioznim okolnostima.

Pored drevnih Maja, istraživači su širom sveta pronašli dokaze o postojanju velikih civilizacija koje su, poput Maja, samo doživele slom i nestale.Istorija Maja deli se u četiri odvojena perioda: pretklasični koji je trajao od cirka 2000. godine pre nove ere do 250. nove ere, klasični koji obuhvata doba od oko 250. do 900. godine, postklasični od oko 950. do 1539. godine, te period španskog osvajanja koje je potrajalo sve do 1697. kada je poslednji slobodni džep majanskog naroda u Nohpetenu, gradu na ostrvu usred jezera Peten Ica, pao pod njihovu vlast vek i po nakon što je osvajanje počelo. Pričamo o četiri hiljade godina istorije!

Taj pomenuti kolaps klasične majanske civilizacije jedna je dakle od najvećih nerešenih misterija arheologije, jer su tokom osmog i devetog stoleća „neobjašnjivo“ propali veliki urbani centri kao što su Tikal, Kalakmul, Kopan i Palenke; stavljamo reč „neobjašnjivo“ pod znake navoda, jer objašnjenja postoje samo se nauka ne slaže oko njih i njihovih uzroka, a ima čak onih koji tvrde da do sloma uopšte nije ni došlo.
Većina arheologa koja veruje u postojanje kolapsa, uporište nalazi u ostacima materijalne kulture, odnosno, u rapidnom smanjenju broja tih ostataka. Pre svega, teorija kolapsa se temelji na broju spomenika. Naime, Maje su na svaki stavljale datum gradnje, pa možemo da govorimo o prosečnom broju koji je građen svake godine. Tako je 514. sagrađeno deset, 672. dvadeset, da bi vrhunac bio dosegnut oko 750. kada se gradilo po četrdeset spomenika na godišnjem nivou. Nakon toga kreće rapidni pad, pa se već 800. broj sagrađenih spomenika godišnje vratio na deset, da bi konačno 900. dotakao dno: tada nije sagrađen nijedan jedini.
Takođe, sa ovim padom obima gradnje poklapaju se promene u spiskovima kraljeva. Znamo, recimo, sve vladare Kopana u periodu 426—763. godine; tada dolazi do propasti dinastije i velikog previranja koje kulminira kratkom vladavinom uzurpatora po imenu Ukit Tuk, koji je na presto stupio 6. februara 822. i naložio gradnju oltara koji nikada nije dovršen, zato što je 830. ovaj grad-država doživeo iznenadni kolaps i strmoglavi pad broja stanovnika.
Takođe, poslednji kralj obližnje Kirigue, koja je dugo bila vazal Kopana, čovek po imenu Žadno Nebo, vladao je samo u periodu 895—900. godine; to je doba kada su i svi ostali gradovi tog dela Jukatana, koje je vekovima i milenijumima bilo središte njihovog sveta, doživeli sličnu sudbinu.
Postoji i treći metod kojim se vrlo pouzdano utvrđuje da se nešto jako čudno dešavalo u to vreme. Recimo, datiranjem pomoću hidratacije opsidijana ustanovljeno je postojanje stabilnog porasta broja stanovnika i naseobina u Kopanskoj dolini čije je Kopan bio središte, koje je na vrhuncu tokom druge polovine osmog stoleća imalo preko dvadeset pet hiljada žitelja; međutim, nakon toga je usledio dramatičan populacioni pad pa je u dolini oko 900. godine živelo oko petnaest hiljada ljudi (pad od oko 40 odsto), da bi do 1200. godine broj stanovnika bio manji od hiljadu. Slično je bilo i u drugim delovima jukatanskih južnih nizija i visija.
Šta je uzrokovalo ovaj kolaps? Postoji oko osamdeset različitih teorija i varijacija teorija koje pokušavaju da ga objasne. Nemoguće je pokriti ih sve, pa ćemo pomenuti samo one najvažnije.Prva je strana invazija. Ima arheoloških dokaza da su Tolteci, narod koji je dominirao centralnim Meksikom i propao nekoliko vekova pre uspona Asteka, izvršili upad na prostor grada Seibala, danas u severnom gvatemalskom departmanu Peten, pa postoji mogućnost da su južne nizije doživele nekakvu najezdu neke ne-majanske grupe (možda ne nužno Tolteka, ali svakako pod njihovim pritiskom ili uticajem) koja je počela u devetom veku i potrajala stotinu godina: pobornici ove teorije kažu — to je uništilo civilizaciju Maja.
Međutim, većina majanista ne veruje da je strana invazija glavni uzrok kolapsa jer nikakav vojni poraz ne može da ni objasni niti da bude uzrok tog dugotrajnog i nadasve složenog procesa. Na primer, ova teorija ne pruža odgovor na pitanje, gde je nestalo stanovništvo. Institucije vlasti nisu obnovljene nakon ustanaka koji su se odigrali (i koji su ili podstakli stranu najezdu ili njome bili podstaknuti, ako je strane najezde uopšte bilo), što se inače dešava. Generalno, ovo je nategnuta teorija, i u dobroj meri nepotkrepljena materijalnim dokazima, kojih bi moralo biti pregršt i na sve strane, što nije slučaj.
Druga teorija se bavi kolapsom trgovačkih ruta koji je povezan sa propašću Teotivakana, drevnog grada u Dolini Meksika koji se nalazi na oko četrdeset kilometara od današnjeg Siudad-de-Meksika, odnosno Meksiko-Sitija. Teotivakan je sredinom prvog milenijuma, pre uspona Tolteka, dominirao severnom Mezoamerikom, i imao je razvijene trgovinske odnose sa majanskim gradovima
Međutim je ovu teoriju pregazilo vreme: ranije se smatralo da je ovaj grad propao u periodu 700—750. godine, te da je to izazvalo restruktuiranje privrednih odnosa širom regije, i naposletku majanski kolaps. Međutim, danas znamo da je civilizacija Teotivakana svoj vrhunac doživela tokom četvrtog i petog veka, te da je već u periodu 600—650. počela da ubrzano gubi uticaj; vrlo je moguće da je grad napušten u to vreme. Drugim rečima, Maje su prosperirale više od veka nakon sloma Teotivakana, koji je mogao, ne da izazove kolaps, već dapače, da dovede Maje do vrhunca.
Zatim je tu teorija o epidemijama koje su pokosile stanovništvo, direktno odnoseći u smrt ogroman broj ljudi i indirektno sprečavajući populacioni oporavak. Zarazne bolesti su uobičajene u regijama kojima dominiraju tropske prašume, kao što su majanske nizije. Zapravo je moguće da je razvoj njihove civilizacije, pre svega poljoprivrede, uzrokovao propast jer su njome poremetili svoju životnu sredinu i od prirodnog okruženja napravili još plodnije tle za epidemije.
Glavni „krivci“ bi mogli da budu virusi koji izazivaju dijareju, kojih ima i danas u tom delu sveta; pošto često kače decu kojoj onemogućavaju pravilni razvoj, ta deca kasnije budu podložnija težim bolestima. U svakom slučaju, čak i ako ova teorija ne objašnjava u potpunosti kolaps, svakako ga objašnjava u izvesnoj meri, odnosno, epidemije su verovatno bile jedan od faktora koji su odigrali svoju ulogu (definitivno ih je moralo biti više, odnosno, verovatno je pogrešno sve ove faktore koje navodimo posmatrati izolovano, nego kolaps treba gledati kao posledicu zbira svih tih faktora).Teorija suše ima najviše pobornika među majanistima. Naime, velike suše na prostoru Jukatana i Petenskog basena česte su i vrlo teške, a posebno ih izaziva deforestacija, jer tamošnje rastresito tropsko tlo gubi svoju plodnost i slabilnost krčenjem šuma, bez kojih takođe nema kiša. Španske kolonijalne vlasti pedantno su beležile cikluse suša, gladi, bolesti, pa naučnici mogu sa velikom sigurnošću da govore o obrascima kakvi su postojali i u vreme kolapsa klasične majanske civilizacije (za koju gajimo predrasudu da je bujala usred dubokih džungli, dok su Maje tehnički živele u sezonskim pustinjama koje su džungle kasnije ponovo prekrile).Ipak, ova teorija ima i svoje kritičare koji se pitaju zbog čega su gradovi južnih i centralnih nizija propali dok su severni gradovi poput Čičen-Ice, Ušmala, Majapana i Kobe nastavili da cvetaju; oni takođe ukazuju i na činjenicu da većina dokaza u prilog ovoj teoriji dolazi sa prostora severnog Jukatana a ne južnog gde je klasična majanska civilizacija imala svoje središte; konačno, da je nategnuto reći da su baš svi izvori presušili. Pristalice odgovaraju da su mesta na severu poluostrva imala olakšani pristup morskim plodovima, kao i to, da je ispitivanjem sedimenata utvrđeno smanjenje godišnjih padavina od 25 do 40 odsto, više nego dovoljno da do kolapsa dođe.
Sa tim u vezi bi mogli da budu i zemljotresi, mada ne nužno; naime, u periodu između 750—900. godine prostor južno od jukatanskih nizija pogodila su četiri potresa tla koji su ostavili vidne tragove u nekoliko majanskih gradova i možda izazvali napuštanje Kirigue, a nije nemoguće da su pored toga i pogoršali već ionako loše opšte stanje.
Konačno, postoji i teorija ekološkog kolapsa koja je u bliskoj vezi sa teorijom suše i koje smo se gore već dotakli, ali o kojoj sada ipak moramo malo više kazati. Naime, dugo se smatralo da su Maje plodno zemljište dobijale prostom metodom „poseci-i-spali“, pa se verovalo i da je jednostavno došlo do iscrljenosti tla, što je povezano za erozijom i tako dalje, te da je to dovelo do propasti.
Međutim, danas znamo da su Maje koristile brojne napredne poljoprivredne metode i tehnike, neke od kojih još uvek nisu reprodukovane. Snalazili su se kako su znali i umeli, i to su činili na prostoru koji bi za većinu naroda bio nenaseljiv i neobradiv, ali su tokom svojih hiljadu i po godina uspona izazvali sistematski ekološki kolaps koji se očituje pomenutom deforestacijom, zagađenošću izvora vode i smanjenju biološkog diverziteta; ova je teorija prema tome uvezana sa teorijom suše, ali je šira.
Postoje i neke društvene teorije kolapsa klasičnih Maja, pa čak i psihološke. Jedna kaže da je kolaps izazvan iznenadnom propašću celog sistema religijske i političke kontrole nad društvom, a sve usled rastuće socijalne kompleksnosti koja je uništila značaj tradicionalnih rituala i urušila kraljevsku moć da narod dovede u red i natera ga na poslušnost: tako je nestao korektivni i kohezivni faktor koji je poput lepka društvo držao na okupu. Drugim rečima, Maje su prestale da veruju u svoje bogove, i time u opravdanost kraljevske vlasti. Nešto slično onome što se desilo nama, i što nam se i dalje dešava.
Naučnici skreću pažnju da je teško ignorisati broj ponavlja obrasca nestanka ovih civilizacija i NASA, koja delimično finansira studije ove vrste, daje dokaz da postoje određene haotične karakteristike u svim civilizacijama koje su postojale nekada i koje su nestale.

U izveštaju matematičara Safa Mothesarija “Ljudska priroda i dinamika” iznosi se stav da je proces uspona i kolapsa zapravo ciklus koji se ponavlja kroz istoriju.

“Pad Rimskog carstva i jednako tome (ako ne i više) naprednog Maorskog i Indijskog carstva, kao i napredne Mesopotamije, govore o tome da su čak i sofisticirane, složene i kreativne civilizacije krhke i prolazne.”

U studiji se nalazi i sledeće: “ Tehnološke promene mogu samo podići nivo eksploatacije resursa, ali ne rešava roblem korišćenja resursa po glavi stanovnika što je ključna politika jer povećanje potrošnje povećava i eksploataciju resursa.”I samo da vam bude jasno da je svaka civilizacija propala upravo zbog demokratije. Nije ljudsko bice sposobno da zivi po svojoj volji. A ako cemo iskreno mi ni nismo slobodno nego imamo samo iluziju slobode koja nas unistava.

STA MOZEMO DA ZAKLJUCIMO? KAD DODJE DO SVOG NAJVECEG USPONA SHODNO AKSIOMU SVE STO SE USPNE (POPNE) MORA DA PADNE (SIDJE) CIVILIZACIJA NESTANE. OBNOVE SE LJUDSKI RESURSI ( PRIRODNI NE) I NOVA CIVILIZACIJA USTANE IZ PEPELLA KAO FENIKS. NE ZNAM ZA FENIKSA, ALI SE SVAKA NOVA CIVILIZACIJA RADJA OSTECENA NA OVAJ ILI ONAJ NACIN. DANASNJA JE OSTECENA VISE NEGO IKAD, A PO TEHNOLOGIJI I OSTALIM SEGMENTIMA NASIH ZIVOTA UPRAVO SMO U SVOM ZENITU. ZNACI KRAJ SE POLAKO (ILI MOZDA CAK I BRZO) NAZIRE!

SLEDECA CIVILIZACIJA BICE NARAVNO JOS OSTECENIJA I JOS OPTERECENIJA SVIM OVIM PRETHODNIM JER CE BITI JOS NAJPREDNIJA I OD OVE. 

I TAKO REDOM U PROSLOSTI, SADASNJOSTI I BUDUCNOSTI CIVILIZACIJE SE RESETUJU SA MANJE ILI VISE USPEHA ZAVISI OD NEBESKOG KOMPJUTERA!